۱۶ نکته کلیدی که طراحان جعبه و لیبل دارو و همچنین شرکت‌های داروساز که سفارش طراحی جعبه دارو می‌دهند باید رعایت کنند تا خطاهای انسانی مرتبط با مشخصات داروها به طور قابل توجهی در کاهش یابد هنگامی که بیماران و کادر درمان، بسته‌بندی دارویی را می‌بینید در نگاه اول تنها اسم محصول باعث تشخیص آن نمی‌شود معمولا افراد در نگاه اول تنها یکی از المان‌های طراحی را رویت نمی‌کنند و ترکیب چند المان بصری در کنار هم به آنها کمک می‌کند تا دارو را تشخیص دهند به طور مثال، در طراحی بسته‌بندی، رنگ به تنهایی نمی‌تواند به راحتی ارزیابی شود بلکه عوامل دیگری مانند: ابعاد بسته‌بندی، نوع پکیج، تایپوگرافی، هویت شرکت تولیدکننده و غیره ارزیابی می‌شوند.
۱- فضایی برای برچسب داروخانه در نظر بگیرید.
در داروهای نسخه‌ای، داروسازها موظفند برچسبی تهیه کنند و دستور پزشک را روی آن بنویسند. در صورتیکه فضایی برای این برچسب در بسته‌بندی لحاظ نشود، برچسب‌ها ممکن است روی متن قرار گیرند و اطلاعات تولیدکننده مانند نام و دوز دارو را بپوشاند. از طرفی ممکن است متن زیر برچسب قابل رویت باشد و دستورات برچسب به سختی خوانده شود.
توصیه
در جعبه باید یک فضای مشخص شده به طور واضح برای برچسب داروخانه در نظر بگیرید. این فضا باید سفید (بدون رنگ) باشد و در آن هیچ متن یا تصویری قرار نگیرد. همچنین بهتر است در این فضا از تکنیک‌های چاپ مانند یو وی، لمینیت، متالایز و… استفاده نشود تا برچسب به راحتی روی جعبه بچسبد و جدا نشود.
ابعاد برچسب‌های داروخانه متفاوت است، اما حداقل فضای 50 × 35 میلیمتر پیشنهاد می‌شود زیرا این اندازه بیشترین استفاده را در برچسب‌ها دارد.
۲-نام جنریک (نام عمومی) و دوز دارو را بالای فضای اختصاص داده شده به برچسب قرار دهید.
در داروخانه، بعد از اینکه نسخه خوانده می‌شود و دارو از قفسه برداشته می‌شود، نوع و دوز دارو با نسخه بررسی می‌گردد و داروساز دستور پزشک را می‌نویسد و به روی جعبه می‌چسباند. گاهی اوقات به دلیل خطای انسانی، ممکن است برچسب داروخانه و نام دارو با یکدیگر همخوانی نداشته باشند. توصیه می‌شود نام جنریک (عمومی) و دوز دارو در کنار فضای اختصاص داده شده برای برچسب قرار گیرد تا این امکان را به کادر درمانی بدهد که برچسب و مشخصات دارو را در یک نگاه ببیند و از خطاهای انسانی کاسته شود.
۳- اطلاعات اصلی دارو را روی جعبه به نحوی قرار دهید که از هر زاویه‌ی دیدی قابل مشاهده باشد
یک جعبه استاندارد بسته‌بندی شش وجه دارد. اطلاعات اصلی شامل نام دارو، نوع دارو، دوز، شکل و تعداد قرص یا کپسول باید در هر زاویه‌ای که جعبه قرار می‌گیرد بدون چرخاندن دیده شود. پیشنهاد می‌شود این اطلاعات را حداقل در سه ساید از بسته‌بندی که هر سه کنار هم نباشند تکرار کنید. از نظر عملی، به این معناست که یکی از سایدهای رو به رو، یکی از سایدهای کناری و یکی از سایدهای بالا یا پایین اطلاعات را نمایش دهد. اگر امکان دارد توضیحات محصول را در بیش از سه ساید نمایش دهید.
۴- متن روی سایدهای بسته‌بندی را در یک راستا قرار دهید.
متن روی سایدهای بسته‌بندی، به استثنای درها، باید در یک جهت باشد. با ارائه اطلاعات به این شکل، چرخش پیوسته و خوانایی راحت‌تر می‌شود؛ کاربر، به عنوان یک داروساز یا بیمار، دیگر نیازی به برگرداندن بسته برای خواندن پشت و روی آن نیست.
۵-برای تأکید بر اطلاعات اصلی از فضاهای خالی در طراحی استفاده کنید.
در صورتی که جعبه با متن و تصاویر یا اشکال گرافیکی پرشده باشد، ممکن است بیمار به سختی اطلاعات مهم را پیدا کند یا برای کادر درمان، شناسایی سریع دارو در قفسه مشکل شود. از فضای خالی می‌توان به طور گسترده‌ای استفاده کرد تا بر اطلاعات اصلی، مانند نام و دوز دارو، تأکید شود. این موضوع برای ایمنی و سلامت بیماران ضروری است.
۶- تأکید بر نام عمومی دارو
در صورتی که بیماران از برندهای مختلفی از یک نوع دارو استفاده کنند، ممکن است برند و نام جنریک دارو را با هم اشتباه کنند و شاید دوزهای متعددی از همان دارو را بگیرند. این اشتباه به ویژه در مواردی که بر نام برند بیشتر از نام عمومی تأکید شود، بیشتر است. پس توصیه می‌شود نام عمومی در بسته‌بندی به صورت پیوسته و حداقل با فونت 16 یا بزرگتر نمایش داده شود.
۷- از حروف تالمن استفاده کنید.
حروف Tall Man به روش تاکید بر تفاوت نام داروهای مشابه اطلاق می‌شود. در این روش، برخی از حروف یا بخش‌های از نام دارو به صورت بزرگ نوشته می‌شوند تا تمایز بیشتری با نام‌های داروی مشابه ایجاد شود. این روش برای جلوگیری از اشتباهات در تجویز و مصرف داروها بسیار مفید است.
مسئله نام‌های مشابه در داروها می‌تواند منجر به تجویز اشتباه شود. نام‌هایی که در نوشتار، تعداد حروف و شکل کلمه شبیه به هم هستند، ممکن است به راحتی با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. اگر تفاوت در نام به خوبی مورد تاکید قرار نگیرد مخصوصا در جاهایی که داروها به ترتیب حروف الفبا در کنار یکدیگر در قفسه قرار داده می‌شوند داروسازان و پزشکان را به اشتباه می‌اندازد. به مثال زیر توجه کنید:
دو کلمه Chlorpromazine و Chlorpropamide در بخش‌هایی از نام تشابه دارند پس برای متمایز کردن این دو کلمه می توان بخش‌هایی از نام را که متفاوتند را به صورت زیر برجسته کرد.
ChlorproMAZINE و ChlorproPAMIDE
| حروف بزرگ | حروف کوچک | حروف Tall Man |
|---|---|---|
| MEDROXYPROGESTERONE | medroxyprogesterone | medroxyPROGESTERone |
| METHYLPREDNISOLONE | methylprednisolone | methylPREDNISolone |
| METHYLTESTOSTERONE | methyltestosterone | methylTESTOSTERone |
| VINBLASTINE | vinblastine | vinBLAStine |
| VINCRISTINE | vincristine | vinCRIStine |
| HYDROXYZINE | hydroxyzine | hydrOXYzine |
| HYDRALAZINE | hydralazine | hydrALAzine |
۸- دُوز دارو را کاملا مشخص و به وضوح نشان دهید.
در جاهایی که دُز یک دارو به صورت واضح نمایش داده نمی‌شود، ممکن است دوزهای مختلف همان دارو به اشتباه انتخاب شوند. این امر به ویژه زمانی اهمیت بیشتری دارد که در سایر بسته‌بندی‌های همان محصول که با دوزهای متفاوت عرضه می‌شود اشتباه صورت گیرد.
تفاوت بین دوزهای مختلف دارو می‌تواند از طریق استفاده از نوع فونت، ضخامت فونت، رنگ و شکل به وضوح مشخص شود.
در مواردی که اعداد با صفر در انتهای آنها نوشته می‌شود (مانند عدد صفر پس از علامت اعشار)، احتمال دیده نشدن نقطه یا اعشار توسط کادر درمان وجود دارد و ممکن است دوز بیش از حد (ده‌برابر) تجویز شود (مانند تجویز 50 میلی‌گرم به جای 5.0 میلی‌گرم).
در صورت امکان، باید از اعداد صحیح در تمام طرح‌ها استفاده شود. دوزهای مختلف یک داروی یکسان باید به همان شکل بیان شوند، مانند 250 میلی‌گرم، 500 میلی‌گرم، 750 میلی‌گرم.
۹- از فونت‌ها با اندازه مناسب استفاده کنید.
حداقل اندازه فونتی که برای استفاده در بسته‌بندی توصیه می‌شود، ۱۰ است، اما استفاده از فونت ۱۲ برای بیماران با مشکلات بینایی بهتر است. نام عمومی دارو باید با اندازه فونت ۱۶ یا بزرگتر نوشته شود.
۱۰- از حروف کوچک استفاده کنید
خواندن حروف بزرگ و متن ایتالیک (مورب)سخت‌تر از خواندن حروف کوچک هستند زیرا شکل حروف نقش مهمی در شناسایی کلمات ایفا می‌کند.
از حروف بزرگ برای نام‌های عمومی دارو (به جز حالت تالمن که قبلا اشاره شد)، نام‌های تجاری و متن‌های اجتناب کنید. همچنین استفاده از فونت ایتالیک نباید جایگزین فونت بولد برای تاکید شود.
۱۱- از فونت‌های ساده، واضح و استاندارد استفاده کنید.
انتخاب نوع فونت برای خوانایی اهمیت دارد. فونت‌های که مشابه دست‌نویس هستند (Hhandwriting) و یا فونت‌های تزئینی (Ornate) خواندن را سخت می‌کنند. از فونتی استفاده کنید که وضوح، دقت و خوانایی را بالا ببرد بطور مثال از فونت‌های سانس‌سریف مانند Arial، Helvetica یا Univers استفاده کنید.
۱۲- از فواصل نرمال و استاندارد بین کلمات و حروف استفاده کنید.
نزدیک بودن کلمات و حروف و فاصله بین سطرها خوانایی را کاهش می‌دهد. استفاده از فاصله استاندارد بین خطوط (Leading) و فاصله بین حروف (Kerning) به طور قابل توجهی بر خوانایی و وضوح متن تأثیر می‌گذارد. بطور مثال متن با اندازه ۱۲pt بر روی لیدینگ ۱۶pt مناسب است همچنین فاصله بین سطرها نباید به هم فشرده شوند.
۱۳- جملات انگلیسی را Justify نکنید.
چینش جملات (Alignment) تأثیر قابل توجهی در خوانایی و وضوح متن دارد. حفظ یک فاصله منظم بین کلمات بسیار مهم است. لذا از Full Justify یا تراز بندی کامل در متون انگلیسی خودداری کنید زیرا می‌تواند باعث بروز ناهمگنی در فاصله بین کلمات شود. همچنین متن باید با تراز از لبه چپ قرار گیرد تا به راحتی بتوان ابتدای هر خط را پیدا کرد.
۱۴- از بلاک‌های یکپارچه در متن استفاده کنید.
تصاویر، لوگو یا ابجکت‌هایی که مابین متن یا اطراف آن قرار می‌گیرد یکپارچگی در خواندن را متوقف می‌کند. ستون‌های متن باید بدون شکسته شدن باقی بمانند.
۱۵- بین رنگ نوشته و رنگ پس‌زمینه تضاد زیادی ایجاد کنید
بسیاری از بیماران، به ویژه کسانی که مشکل بینایی دارند، هنگامی که تضاد کافی بین پس‌زمینه و تایپوگرافی وجود نداشته باشد در خواندن به مشکل می‌خورند. در نتیجه رنگ نوشته باید با رنگ پس‌زمینه تضاد زیادی داشته باشد. رنگ‌های دارک تایپ (مانند سیاه، آبی تیره) باید بر روی پس‌زمینه‌ای به رنگ لایت (مانند سفید، صورتی کمرنگ، زرد کمرنگ) قرار گیرند.
۱۶- استفاده هوشمندانه از رنگ
تنوع رنگ باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد. باید به رنگ داروهای تجویزی در بازار توجه کرد. استفاده هوشمندانه از تنوع رنگ می‌تواند به تمایز محصولات تولیدکننده کمک کند، به ویژه در تمایز دوزهای مختلف یک دارو با یک نام را کمک می‌کند. برای تمایز داروهایی با نام‌های مشابه، باید از رنگ‌های متضاد که در یک محدوده رنگ نباشند استفاده شود (استفاده از رنگ‌هایی با یک طیف یا رنگ‌های کم رنگ و پر رنگ توصیه نمی‌شود).